روحانی رفتار اعلی حضرتی یک کمی دارد، ولی در قضاوت زیادهروی شده / روحانی به وزرایش کم وقت میدهد / روحانی در اوایل سه معاون اول داشت، جهانگیری، فریدون و نهاوندیان / پیروزی یک اصولگرا سرنوشت محتوم انتخابات ۱۴۰۰ است / احمدی نژاد، من را به خاطر حمایت از میرحسین بازنشسته کرد/نمیدانم چرا بعد از فوت آیت الله هاشمی، ولایتی از این رو به آن رو شد / تصورمان این بود که روحانی یک هاشمی دیگر است، اما فاصله زیادی دارند / احمدی نژاد محاسبهگر است؛ میخواهد بر موج دلخوریها سوار شود، اما چیزی به دست نمیآورد/ یکی از اعضای شورای نگهبان در سال ۸۸ با احمدی نژاد به امجیده رفت / اتفاقات ۸۸ تقصیر شورای نگهبان بود/تمام دوره آقای احمدینژاد ۲۶ هزار شغل خلق شده
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
سرویس سیاسی «انتخاب»: اکبر ترکان، از نزدیکترین افراد به حسن روحانی در زمان تبلیغات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ به شمار میرفت. از این جهت شاید بتوان بسیاری از ناگفتههای دولت روحانی را از زبان او شنید. یکی از این ابهامات دولت روحانی به ویژه دولت اول او، نقش نزدیکان رییس جمهور در دولت بوده. ترکان میگوید روحانی در دولت اولش در واقع سه معاون اول داشت؛ جهانگیری، نهاوندیان و برادرش حسین فریدون.
ناگفتههای ترکان البته به دولت روحانی محدود نیست. او از دورانی که به عنوان یک غیرنظامی وزیر دفاع شد تا زمان انتخابات جنجالی ۱۳۸۸ ناگفته و خاطره دارد. از دولت احمدی نژاد هم همین طور؛ چه از زمانی که همکاری اش با دولت احمدی نژاد درست در زمان انتخابات ۱۳۸۸ نیمه تمام ماند و چه زمانی که در دولت روحانی جای یکی از نزدیکترین افراد به احمدی نژاد یعنی حمید بقایی را گرفت و پیگیریهای زیادی هم در خصوص ابهامات مالی عملکرد بقایی انجام داد.
نگاهی کوتاه به مصاحبه:
روحانی رفتار اعلی حضرتی یک کمی دارد، ولی در قضاوت زیادهروی شده / روحانی به وزرایش کم وقت میدهد / روحانی در اوایل سه معاون اول داشت، جهانگیری، فریدون و نهاوندیان / پیروزی یک اصولگرا سرنوشت محتوم انتخابات ۱۴۰۰ است / احمدی نژاد، من را به خاطر حمایت از میرحسین بازنشسته کرد/نمیدانم چرا بعد از فوت آیت الله هاشمی، ولایتی از این رو به آن رو شد / تصورمان این بود که روحانی یک هاشمی دیگر است، اما فاصله زیادی دارند / احمدی نژاد محاسبهگر است؛ میخواهد بر موج دلخوریها سوار شود، اما چیزی به دست نمیآورد/ یکی از اعضای شورای نگهبان در سال ۸۸ با احمدی نژاد به امجیده رفت / اتفاقات ۸۸ تقصیر شورای نگهبان بود/تمام دوره آقای احمدینژاد ۲۶ هزار شغل خلق شده / دلار ۴۲۰۰ را جهانگیری فقط بیان کرد؛ پیشنهادش نبود / بیشترین فشار را برای انتصاب افراد در هیات مدیره ها، نمایندگان مجلس دارند / احمدی نژآد محاسبهگر است؛ میخواهد بر موج دلخوریها سوار شود / احمدی نژاد در ۱۴۰۰ هیچی به دست نمیآورد؛ مردم همه چیز یادشان است / عوام گرایان از احمدی نژاد حمایت میکنند / شورای نگهبان در ۸۸ بی طرف نبود / یکی از اعضای شورای نگهبان با احمدی نژاد به امجیده رفته بود / اتفاقات ۸۸ تقصیر شورای نگهبان بود / موتورسواران امروز لباس شخصیهای دیروز هستند / میگویند آنها باید انتخاب کنند و مردم رای بدهند / مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰ احتمالا نتایجش هم مثل مجلس است / اگر موقعیت فعلی رئیسی از دست برود حیف است/ ظریف گفته نمیآیم، ولی بیاید هم تایید صلاحیت نمیشود / اینها میگویند اصلا برجامیها را باید به محکمه کشید / ظریف تایید شود، موتوریها به خیابان میآیند / باید به دنبال رئیس جمهوری بود که ایران را از مخاطرات ایالات متحده دور کند / سالی ۷۰۰ هزار شغل در آن دو سال پس از برجام ایجاد شد / عقل سیاسی میگوید نمیگذارند ظریف رئیس جمهور شود / اعلام موضع موتورسوران بیشتر علیه همفکران روحانی بود / آقامحسن کاندیدا برعکس آقامحسن جنگ در قلب مردم نیست / سردارها تا هنگامی که کاندیدا نشده بودند عزیزتر از موقعی هستند که کاندید میشوند / یکی از اصولگراها خواهد آمد؛ این سرنوشت محتوم ۱۴۰۰ است / اینکه روحانی میگوید ارز تا ۱۱ هزارتومان پایین میآید، آرزوی ایشان است / ندیشه سیاسی آقای ولایتی و روحانی با هم زیاد زاویه ندارد / نمیدانم چطور شد یک مرتبه بعد از فوت آیت الله هاشمی، آقای ولایتی این رو به آن رو شد / تصورمان این بود که آقای روحانی یک هاشمی است، اما دیدیم فاصله بیشتر از اندک است / آقای روحانی هم عملگراست، ولی نه آنجور که هاشمی بود/ دولت روحانی دولت هاشمی نبود / قای فریدون نقش مهمی در کنار رئیسجمهور داشت / روحانی در اوایل سه معاون اول داشت، جهانگیری، فریدون و نهاوندیان / احمدینژاد پردرآمدترین دوران تاریخ ایران است که ۸۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم که متأسفانه بد خرج کردیم
متن گفت و گوی تفصیلی «انتخاب» با اکبر ترکان، به شرح زیر است:
انتخاب: سلام عرض میکنم خدمت تان جناب آقای ترکان، ممنون از فرصتی که در اختیار انتخاب قرار دادید. اگر نکته خاصی برای ابتدای این گفتگو دارید، بفرمایید.
ترکان: من هم خدمت شما و کسانی که مخاطب رسانه شما هستند، سلام عرض میکنم.
انتخاب: سلامت باشید. جناب آقای ترکان شما در سال 92 جزو اعضای اصلی و تاثیرگذار ستاد آقای روحانی بودید و بعد از اینکه دولت به آقای روحانی منتقل شد، از ابتدا پستهای متنوعی در اختیار شما بود البته به صورت موقت در اختیار شما قرار گرفت که بعضا هم عنوان ابوالمشاغل دولت را به حضرتعالی اطلاق می کردند. اولا، در مورد آن اوایل برایمان صحبت کنید. چون یادم هست که در آن ایام حواشی درآمد. مثلا گفتید از تاریخ 12 خرداد تا احتمالا 20ام مرداد اتفاقات عجیبی افتاد. هم در نهاد ریاستجمهوری، هم مصوباتی که دولت انجام داد و درواقع یکسری حوادثی اتفاق افتاد که شاید اینها میتوانست پرونده شود و منجر به دادگاهی شدن خیلی از اهالی دولت دهم شود. در این زمینه توضیحی دارید؟
ترکان: بسم الله الرحمن الرحیم. عرض کنم که ابتدای دولت به من ماموریت دادند که کارهای نقل و انتقال را پیگیری کنم در پیگیری کارهای نقل و انتقال با مقامات دولت قبل نشست ها و گفتگوهایی بود که این کار بتواند به خوبی انجام شود. یکسری هایی هم که آقای روحانی هنوز برایش متصدی انتخاب نکرده بودند و مشغول بررسی بودند، به من گفتند به این کارها هم سرپرستی داشته باشم تا موقعی که کسی را برای این کارها انتخاب کنند. چند تا موضوع بود: مثل سازمان فضایی، شورای عالی ایرانیان، مثل دبیرخانه جنبش عدم تعهد، مثل معاونت امور بین الملل که در ریاست جمهوری ایجاد شده بود از جمله کارهایی بود که تا موقعی که کسی منصوب شود، امورش را برعهده ام گذاشته بودند.
انتخاب: نفرمودید حواشی که اتفاق افتاده بود و مصاحبه کرده بودید که اتفاقاتی افتاده بود.
ترکان: خب دولت قبل چون در روزهای انتهایی بود، تصور می کردند یک کارهایی هست که کاش انجام می دادند و دیر شده فلذا با عجله آن کارها را انجام می دادند.
انتخاب: مثال می زنید برایمان؟
ترکان: مثلا می خواستند دانشگاهی درست کنند که کاری علمی بشود، از نهاد ریاست جمهوری یک رقم عمده ای که فکر می کنم 12 میلیارد تومان بود، به این دانشگاه کمک مالی داده بودند. بعدا که معلوم شد این دانشگاه متعلق به آقای رئیس جمهور سابق است، آنوقت موضوع شد که حالا چطوری از اعتبارات یک نهاد به یک دانشگاهی که متعلق به یک شخص هست، یک چنین کمکی می شود؟ و نهادهای مختلفی پیگیری کردند که این پول باید برگردد که نهایتا هم برگشت. یا اینکه مثلا تصور می کردند که برخی از ساختمانهای مناطق آزاد و ماشین آلات و امکانات آنجا را هبه یا هدیه کنند و یا به قیمتهای نازل در اختیار نهادهایی قرار دهند که این نهادها اگرچه نیت شان در اساسنامه خیرخواهانه بود اما غیردولتی بودند. لذا ساختمان هایی را به قیمتهای غیرواقعی و اموالی را به قیمتهای غیرواقعی به اینجاها داده شده بود که پیگیری شد اینها برگردد.
انتخاب: همین الان به ذهنم رسید که شنیده بودم هدایایی هم بوده که اینها آمده بودند با یکسری دم و دستگاه ببرند!
ترکان: البته ببینید! در زمان آقای هاشمی رفسنجانی، مرحوم حبیبی یک مصوبه ای را به دولت آوردند که وزرا و مقامات کشور اگر هدیه می گیرند از روسای همطراز خودشان از خارجی ها، برای این یک آئین نامه نوشتند که معلوم کردند چه چیزهایی را حق دارند تصور کنند و چه چیزهایی را وقتی کادو می گیرند، بیاورند به صورت یادگار موزه ای بگذارند تا در نهاد بماند که همه روسای جمهور و مقامات کشور هم از همین تبعیت می کردند. گویا اینطور که در دوران آقای احمدی نژاد چیزهایی را به ایشان طبق همین روالهای متداول هدیه داده بودند، ایشان اینها را در سعدآباد گذاشته بودند در جاهایی که ویترینی بود برای اقدامات موزه ای و مثل اینکه روزهای آخر تصمیم گرفته بودند که برای یادگار خودشان اینها را در اختیار داشته باشند لذا دستور داده بودند که کامیون هایی بروند این هدایا را به جایی که مورد نظر ایشان است، منتقل کنند.
انتخاب: این اتفاق افتاد؟
ترکان: بله.
انتخاب: قانونی بود؟
ترکان: با مصوبه آقای حبیبی نمی خواند!
انتخاب: پس غیرقانونی بود.
ترکان: ببینید! وقتی می گویید قانون، باید مصوبه مجلس باشد. با مصوبات نمی خواند.
انتخاب: درواقع اجناس گرانقیمیت بودند یا نه؟
ترکان: به صورتی بود که تشخیص داده شده بود که اینها مصرف شخصی ندارد که ما به صورت هدیه شخصی بپذیریم بلکه باید به یک جاهایی داده شود که به صورت موزه ای نگهداری شود.
انتخاب: گفتید مصوباتی هم آن اواخر شد که خیلی از آنها حواشی زیادی داشته. ممکن است به مصادیقی از آن اشاره کنید.
ترکان: عده بسیار زیادی به صورت ضربتی همه به استخدام دولت درآمدند که مبانی حقوقی نداشت. اینها نه پست سازمانی داشتند و نه جایگاه داشتند. همینطور کسانی که در خدمت بودند به استخدام دولت طی کردند. ببینید! من دور اولی که در دولت آقای هاشمی رفسنجانی عضو بودم، نهاد ریاست جمهوری 600 نفر بود. کل نهاد و این دفعه آخری که آقای روحانی تشریف آوردند، نهاد ریاست جمهوری شده بود، 3300 نفر.
انتخاب: یعنی در دوره آقای خاتمی تغییری حاصل نشده بود؟
ترکان: خاتمی هم شده بود. هرکس رئیس جمهور می شود، یک عده را می آورد که در دستگاههای مختلف کمک کنند و کارهای مختلفی را عهده دار می شوند و بعد رئیس جمهور که می رود اینها رسوب می کنند. در دولت آقای خاتمی هم کمی بود ولی مهمترینش در دوره آقای دکتر احمدینژاد تعداد بسیار زیادی رسوب کردند. چون همه کسانی که در خدمت تبلیغات انتخاباتی ایشان بودند بعدا به عنوان قدردانی به کادر نهاد اضافه شدند.
انتخاب: مصوبه دیگری که قابل توجه باشد، چطور؟ این فکر می کنم که امر مرسومی در دولت باشد!
ترکان: یک غلط مرسوم است.
انتخاب: متاسفانه ولی در دولت آقای احمدی نژاد جدی تر بود. درواقع مورد مهم دیگری جزو مصوبات نبود که بخواهید اشاره بفرمایید.
ترکان: اگر آنها را بخواهیم بیاوریم بحثهای مفصلی است. تعدادی را دولت آقای روحانی در ابتدای کار لغو کردند. مصوباتی که می شد لغو کنند را لغو کرد. برخی مثل استخدامهای غیرمجاز را دیگر نمی شد لغو کنند چون اشخاص آمده بودند، پرونده تشکیل داده بودند، حقوق دریافت کرده بودند در نتیجه نمی شد دوباره و یک بحرانی می شد که بخواهید این همه آدم را بیرون کنید.
انتخاب: آقای دکتر! یک بحثی را قبلا گفته بودید که آقای بقایی دبیر مناطق آزاد بود، خانههای مناطق آزاد را به خودش اجاره می داد. گزاره ای بود که من یکجا دیدم از شما وجود دارد.
ترکان: یک بنیادی در بخش خصوصی به ثبت رسانده بودند که این بنیاد به ثبت رسیده در بخش خصوصی اسمش شبیه یک دستگاه دولتی بود با اندکی تغییر.
انتخاب: می شود اسمش را بگویید؟
ترکان: یادم نیست! آنوقت رفته بودند ساختمانهای مناطق ازاد را به قیمت بسیار ارزانی به آن بنیادها اجاره داده بودند.
انتخاب: در چه اندازه ای بود؟
ترکان: مثلا یک ساختمان در خیابان جردن که یک خیابان فرعی دارد و ساختمان بزرگی دارد که مال منطقه آزاد چابهار بود. این را به ای بنگاه به قیمت بسیار بسیار نازل اجاره داده بودند.
انتخاب: یادتان هست چقدر؟
ترکان: دو، سه میلیون تومان.
انتخاب: دو، سه میلیون تومان، کلا؟
ترکان: بله.
انتخاب: چند طبقه بود؟
ترکان: ساختمان بزرگی بود.
انتخاب: مثلا یک ساختمان 10 طبقه
ترکان: 10 طبقه نبود. یک ساختمان سه طبقه بود ولی عرض زیادی داشت در خیابان باصطلاح جردن که البته جردن نیست و یک فرعی خارج می شود.
انتخاب: چند تا خیابان اینجوری داشتند؟
ترکان: چهار تا ساختمان اینطوری را اجاره داده بودند به نهادهایی که خصوصی بودند ولی اسمشان مشابه اسم دولتی بود.
انتخاب: یعنی آمده بودن این رندی و زیرکی را کرده بودند که اسمش شبیه به نهادهای دولتی گذاشته بودند. این به نوعی کلاهبرداری محسوب نمی شود؟
ترکان: خب حالا دیگر باید اسمش را جستجو کنید!
انتخاب: این را پرونده نکردید؟ من شنیدم یک جا...
ترکان: ما شکایت کردیم، رفتیم دادگاه و حکم تخلیه برای این ساختمان ها گرفتیم.
انتخاب: غیر از حکم تخلیه اینکه کسی که درواقع اموال دولت را چنین اندک...
ترکان: پس نمی دادند. خیلی دویدیم تا همین را پس بگیریم.
انتخاب: پس ندادن یک اصل است ولی اینکه اساسا این اموال را به این افراد دادند، خودش جرم محسوب نمی شود؟ روی این اقدامی نکردید؟
ترکان: به نظر من اینها که اسمش قرارداد اجاره است. اسمش را درست کردند.
انتخاب: قرارداد هبه می شود دیگر به نوعی.
ترکان: قیمت ارزان که باشد، هبه می شود.
انتخاب: پس روی این اقدام نکردید که مثلا از شخص آقای بقایی شکایت کنید؟
ترکان: اجاره کرده بودند دیگر. بابت اجاراتش ادعایی تهیه کردیم که حقوقی مان رفت دادگاه که باید اجاره روز اینها را بدهید. حالا مهم برای من این بود که اصلش را پس بگیرم چون مثلا 16 تا ماشین هم همراه اینها رفته بود. ماشینهای گرانقیمتیاند، از همین ماشین بزرگها که الان قیمتهای بالایی دارند.
انتخاب: بعد تحویل نمیدادند اینها را؟
ترکان: نه دیگر تحویل نمیدادند.
انتخاب: تا چند ماه دویدید که بالاخره تحویل دادند؟
ترکان: یکسال و نیم.
انتخاب: با چه عقبهای اینها این شهامت را داشتند که تحویل دولت ندهند.
ترکان: خب، کیفش زیاد است دیگر!
انتخاب: ارتباط حضرتعالی از کی و کجا شکل گرفت؟
ترکان: در دوران جنگ من مدیرعامل سازمان صنایع دفاع بودم که معاون وزیر دفاع محسوب میشود منتها به رغم اینکه از وزیر دفاع تبعیت میکردیم اما در قرارگاه خاتم که ستاد مربوط به دفاع مقدس بود باید از سیاستهای و برنامههای آنجا تبعیت میکردیم. رئیس ستاد قرارگاه آقای دکتر روحانی بود در نتیجه ارتباط اول کاری من با ایشان از سال 64 بود که ایشان رئیس ستاد قرارگاه خاتم بودند و من مدیرعامل سازمان صنایع نظامی. این ادامه پیدا کرد تا پایان جنگ. وقتی که دولت آقای هاشمی رفسنجانی مستقر شد، من به عنوان وزیر دفاع پشتیبانی نیروهای مسلح از ادغام وزارت دفاع و سپاه مسئولیت گرفتم.
انتخاب: و فکر میکنم اولین وزیر غیرنظامی دفاع بودید.
ترکان: شهید چمران اولین بود. ایشان غیرنظامی بود که وزیر دفاع شد.
انتخاب: اما ایشان کار نظامی کرده بود.
ترکان: کار چریکی کرده بود.
انتخاب: ولی شما کار چریکی هم نکرده بودید.
ترکان: من از صنایع نظامی آمده بودم. در دولت آقای هاشمی رفسنجانی آقای دکتر روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی شدند و من شده بودم وزیر دفاع در نتیجه ارتباط کاری جدیدی در این قالب در خدمتشان داشتم تا پایان هشت سال آقای هاشمی رفسنجانی. در دوره آقای خاتمی، ایشان همچنان دبیر شورای امنیت ملی بودند و من آن موقع، چهار سال سازمان گسترش بودم و چهار سال هم وزارت نفت بودم (پارس جنوبی)
انتخاب: اینجا ارتباط با آقای روحانی همچنان...
ترکان: ارتباط مستقیم کاری داشتیم.
انتخاب: این اعتماد از کجا میآمد که بخشی زیادی از کار را..
ترکان: وقتی دولت آقای خاتمی تمام شد، چهار سال اول را دولت آقای احمدینژاد معاون وزیر نفت بودم ولی چهار سال دومشان من بازنشسته شدم.
انتخاب: به درخواست خودتان.
ترکان: نخیر. روز جمعه که انتخابات بود، شنبه هفت صبح بازنشستگی من را زدند.
انتخاب: انتخابات؟
ترکان: انتخاباتی که 88 برگزار شد.
انتخاب: علت خاصی داشت؟
ترکان: زمانی که معاون وزیر نفت بودم، رفته بودم برای تبلیغات در ستاد آقای مهندس موسوی و به نفع آقای مهندس موسوی سخنرانی میکردم لذا موجب رنجش آقای رئیسجمور وقت شد و ایشان دستور داده بود همان روز انتخابات عصر ترتیب کار من را داده بودند و من صبح زود که آمدم حکم بازنشستگی...
انتخاب: یعنی هم عزل و هم بازنشستگی همزمان درست است؟
ترکان: بازنشسته که بشوید همزمان عزل هم میشوید.
انتخاب: چطور شد که توانستید در دولت آقای احمدینژاد توانستید دوام بیاورید با توجه به اختلاف فکری که...
ترکان: من پارس جنوبی بودم و کارم را ادامه میدادم.
انتخاب: هیچ درگیری و حواشی و نزاعی وجود نداشت؟
ترکان: الان هم معتقدم هرکس رئیسجمهور است من باید نسبت به او شان ریاست جمهوری را رعایت کنم.
انتخاب: درگیری و نزاعی بین حضرتعالی و آقای دکتر احمدینژاد وجود نداشت؟
ترکان: به تدریج نقارهایی پیش آمد که موجب رنجش ایشان شد.
انتخاب: برایمان مثال میزنید؟
ترکان: آقای دکتر احمدینژاد حوصلهشان محدود بود مثلا اگر در شورای اقتصاد بعضی وقتها شرکت میکردیم که من هم به لحاظ کارم گاهی باید می رفتم و چیزهایی را ارائه میدادم، ایشان وسط صحبتهای وزرای دیگر قطع میکرد و میگفت بسه بسه. دیگر استنتاجشان کافی بود و نظر میدادند که مثلا من میگفتم نه شما باید حرفهای من را گوش کنید بعد دستور بدهید. یک خرده به اصطلاح اضافه گفتن بود اینکه به اصطلاح ایشان را...
انتخاب: یعنی نقد شما به رعایت آداب و ادب از طرف ایشان بود یا.
ترکان: نه آقای احمدینژاد حوصله نمیکردند کسی که دعوت شده حرف بزند و هر جا احساس میکردند گفتار او کافی است خودشان قطع میکردند و جمعبندی میکردند. این چیزها بعضی وقتها باعث رنجش شد. من آن موقع فکر میکردم در امور پارس جنوبی در نفت، کار را بلدم. در نتیجه بدون اینکه چیزی را به لحاظ فنی متقاعد شوم نمیپذیرفتم. این باعث میشد گرفتاریهایی پیش بیاید.
انتخاب: پس کمکم به اینجا رسید که ایشان شما را عملا بازنشسته کردند.
ترکان: بله.
انتخاب: تا انتخابات 92 که مجددا با آقای روحانی...
ترکان: نه در سال 88 که من بازنشسته شدم، آقای روحانی من را دعوت کردند به مرکز تحقیقات استراتژیک و آنجا مسئول پروژههای زیربنایی شدم.
انتخاب: مگر بازنشسته نشده بودید؟
ترکان: چرا منتها آنجا با من قراردادی ساعتی کار میکردند. پژوهشهای زیربنایی هم مال نفت و حملونقل بود. چون من قبلا راه بودم، یک دوره هم دفاع و نفت بودم در نتیجه کارهای پژوهش زیربنایی را به من محول فرمودند و من چهار سال آنجا بودم و با تیم مرکز تحقیقات استراتژیک در ستاد انتخاباتی آقای روحانی آمدیم.
انتخاب: آقای دکتر ترکان، تیمی که در مرکز تحقیقات استراتژیک بود، یک حلقه فکر کنم نهایتا 10، 15 نفره بود. الان چقدر از آن حلقه در دفتر رئیسجمهور هست؟ چون من از خیلیها شنیدهام مثلا آقایان آشنا، نهاوندیان و آقایان دیگر در مرکز تحقیقات نبود.
ترکان: آقای آشنا بله نبود. بعضی از اینهایی که میگویید نبودند ولی محمود واعظی معاون بود. نوبخت معاون بود. زمانینیا معاون بود.
انتخاب: نهاوندیان؟
ترکان: نهاوندیان را بعضی جلسات دعوت میکردند. ولی عضو مرکز تحقیقات نبود. اما مثلا نعمتزاده، شافعی و عیسی کلانتری بودند، بچههایی که در مرکز تحقیقات استراتژیک بودند...
انتخاب: مسئولیت داشتند.
ترکان: بله. مثلا عیسی کلانتری در بخش کشاورزی بود. شافعی در بخش صنعت بود. یا رضا فروزش آنجا بود که البته رضا فروزش به دولت نیامد.
انتخاب: چه شد که در دولت یازدهم جریانی آمد که کمکم حلقه نزدیک رئیسجمهور را تصاحب کردند. آقایان آشنا و نهاوندیان اساسا ارتباطی نداشتند من شنیدم آقای نهاوندیان در ستاد آقای ولایتی بوده.
ترکان: هم نهاوندیان و هم آشنا قابلیتهای فردی قابل توجه دارند. نهاوندیان آدمی است علمی، سوادش خوب است، در پژوهشهای بازرگانی بوده. از نظر علمی آدم برجستهای است. بعد اتاق بازرگانی هم که بود باعث شده بود تجربیات خوبی کسب کند و آدم باسواد و باتجربه را آقای روحانی از دست نمیدهد. آشنا هم به لحاظ فرهنگی آدم قویای است. و سنجیده و محکم حرف میزند. لذا اینها کمکهایی برای آقای روحانی بودند که به طور طبیعی در کنارشان قرار گرفتند.
انتخاب: من میگویم حلقهای که ابتدای امر با ایشان بودند عملا در ابتدای دولت به حاشیه رانده شدند.
ترکان: نمیدانم. مثلا چه کسانی؟
انتخاب: نمیدانم. مثلا آقای نهاوندیان میدانم در ستاد آقای ولایتی بودند.
ترکان: نهاوندیان به لحاظ علمی قوی است. چون اتاق هم بوده کار هم بلد است، به طور طبیعی از او استفاده میشود.
انتخاب: گفته میشود آقای نهاوندیان دنبال این بوده که وزارت دیگری به او بدهند ولی به خاطر اینکه بحث دوتابعیتی داشتند و...
ترکان: آن موقع این حرفها نبود.
انتخاب: یعنی فقط به خاطر وجه علمی ایشان...
ترکان: و قابلیتهای حرفهایشان. حالا چیز دیگری جای دیگری بوده من نمیدانم. من چیزی که خودم میبینم میگویم.
انتخاب: چون من خیلی دیدم از ستادهای رقبا مثل آقای اسماعیلی معاون مطبوعاتی ایشان یا آقای نهاوندیان ستاد ولایتی و همراه ایشان بودند. ولی اینها را یکباره در اختیار گرفتند.
ترکان: اندیشه سیاسی آقای ولایتی و روحانی با هم زیاد زاویه ندارد. هنوز هم ندارد. یعنی آقای روحانی اعتقادش به ابزار دیپلماسی و آقای ولایتی اعتقادش به استفاده از ابزار دیپلماسی مشابه هم است. مثلا نمیتوانیم بگوییم اشخاص دیگری که صاحبنام هم هستند دیپلماسی را زائد میدانند و فکر میکنند با سایر ابزارهای دیگر مثل ابزار نظامی و امنیتی، اداره کشور ممکن است و ما ابزار دیپلماسی را مهم نمیدانیم.
انتخاب: در حوزه دیپلماسی ممکن است اینگونه باشد ولی آقای ولایتی در بحث دانشگاه آزاد بعد از فوت مرحوم رفسنجانی نشان دادند که خیلیها را حذف کردند، نیروهای منتسب به ایشان را. آیا آقای روحانی هم چنین مشخصههایی شبیه آقای ولایتی دارد؟
ترکان: چیزی که من و شما مشاهده کردیم این است که آقای هاشمی در حیاتش خیلی ولایتی را دوست داشت و ولایتی هم خیلی به ایشان ارادتمند و علاقمند بود. نمیدانم چطور شد یک مرتبه آقای ولایتی این رو به آن رو شد.
انتخاب: به نظرتان چرا؟
ترکان: نمیدانم. چون واقعا آقای هاشمی ماها همه میدانستیم چقدر ولایتی را دوست دارد. در دولت بالاخره هشت سال کنار هم بودند.
انتخاب: اینکه کسی در هفتاد سالگی اینقدر دچار چرخش شود عجیب نیست؟
ترکان: با علاقهای که آقای هاشمی به او داشت و علاقهای که او به آقای هاشمی داشت، مثلا من خودم میگفتم چه موقعیت خوبی دارد که آقای هاشمی اینقدر دوستش دارد. اما در دانشگاه آزاد نوساناتی اتفاق افتاد که برای ما هم غیرمنتظره بود. یکهو هاشمیزدایی شد.
انتخاب: هاشمیزدایی در دولت روحانی وجود داشت؟
ترکان: نه.
انتخاب: برای شما مثالی بزنم؟ خبر دارم که آقای هاشمی در ابتدای دولت وقتی از آقای روحانی وقت میخواسته، آقای روحانی میآمده. کمکم طوری میشود که ایشان وقت میدهد شما بیایید. یعنی همین الان بیا. بعد به جایی میرسد که به شما خبر میدهم. یعنی این فاصله آقای هاشمی و روحانی خیلی زیاد میشود.
ترکان: من در این روابط اطلاعاتم کم است.
انتخاب: و من اطلاع دارم که آقای هاشمی از آقای روحانی خیلی ناراحت بود هم به خاطر رویهای که پیش گرفته بود هم به خاطر...
ترکان: البته ما همه تصورمان این بود که آقای روحانی یک هاشمی است با یک فاصله اندک.
انتخاب: ولی فهمیدید که نیست.
ترکان: ولی بعد که فهمیدیم دیدیم که نه، فاصله بیشتر از اندکی است که ما فکر میکنیم.
انتخاب: خیلی عمیقتر است.
ترکان: بله.
انتخاب: میتوانید تفاوت هاشمی و روحانی را بفرمایید در چه حوزهای است؟
ترکان: آقای هاشمی رفسنجانی در حوزه عمل خیلی عملگرا بود. آقای روحانی هم عملگراست ولی نه آنجور که هاشمی بود. هاشمی در قدرت شنیدن برتریهایی دارد که بینظیر است. یعنی بحث میشد که دلر دولت گاهی دستش را میگذاشت زیر چانهاش و مدت زیادی حوصله میکرد تا همه حرف بزنند. حرفهای همه را میشنید. قدرت شنیدن خیلی مهم است. آخر سر جمعبندی که می کرد هر کسی احساس میکرد حرف او شنیده شده و در جمعبندی مورد توجه قرار گرفته. این استثناست. کمتر کسی با چنین ظرفیتی از استنباط و جمعبندی و استنتاج در مسائل سیاسی بوده.
انتخاب: تصدیق میفرمایید که دولت روحانی، دولت هاشمی نبود؟ چون آنجور که در جامعه راه افتاده....
ترکان: بله دولت آقای روحانی تشابهاتی با دولت آقای هاشمی دارد ولی اینکه فکر کنید این همان است، اینطور نیست.
انتخاب: حرفهایی در جامعه زده میشود، قبلتر بود و الان جدیتر گفته میشود، در مورد رفتار اعلیحضرتگونه آقای روحانی. مثلا میگفتند ایشان به وزرای خودش وقت نمیدهد. همین برخورد که با آقای هاشمی عرض کردم که به قول معروف به ایشان دین داشت و در انتخابات 92 به رای و نظر آقای هاشمی مدیون بود. این اعلیحضرتی را تأیید میفرمایید که در رفتار آقای روحانی هست؟ و بعضا میگویند، ببخشید این عبارت را به کار میبرم تنبلگونه رفتار میکنند مثلا ساعت 10، 11 سر کار میروند. از آن طرف کمتر کسی را میپذیرند و ساعت 8، 9 شب به منزل میروند. این رفتار اعلیحضرتگونه را میپذیرید؟
ترکان: به نظرم در قضاوت زیادهروی شده. یه کمیاش هست ولی زیادهرویاش اضافی است. از نگاه، سطح صحبت کردن و راه رفتن آقای روحانی کمی چنین استنتاجهایی برمیآید. این نیست که قصد دارد این کار را بکند، اصلا رفتار، راه رفتن، حرف زدن و نشستنش در خصوصیات خلقیاش است.
انتخاب: یعنی ایشان در دهه 60 اینطور بودند؟
ترکان: شما در مجلس همه نگاه میکنید، آن زمان که نماینده مجلس بود هم همینطور بود.
انتخاب: مجلس پنجم.
ترکان: اما اینکه میفرمایید اعلیحضرتی، نه کمی زیادهروی است.
انتخاب: اینکه به وزیر خودش وقت ندهد.
ترکان: وقت میدهد. کم وقت میدهد.
انتخاب: آقای احمدینژاد با همه انتقادهایی که داشت یکی از خصلتهایش این بود که نه تنها وزرای خودش را میدید، خیلی ردههای پایینتر را هم میپذیرفت. اما الان خیلی از بزرگان دولت در آرزوی دیدار با آقای روحانی هستند.
ترکان: بله ایشان کمتر با وزرایش حشر و نشر گعدهای دارد.
انتخاب: به این سبک انتقاد دارید؟
ترکان: ببینید آقای هاشمی بعضی وقتها روی یک موضوع واقعا خودش وقت میگذاشت تا فیها خالدون موضوع را بفهمد. یعنی کمتر میشد به آقای هاشمی یک گزارش بدهی و بروی و بگویی تمام شد. چون به شدت حافظهاش خوب بود. به یادش میماند و شما ماه بعد که در مورد موضوع حرف میزدید، میگفت دفعه پیش که تو میگفتی این را میگفتی و حالا مغایر است. یعنی حافظه و هوش و ذکاوتش... بعد هم تا برخی مسائل مهم را خودش توجیه نمیشد دفاع نمیکرد. واقعا اینطور بود. یعنی حوصله میکرد خودش بفهمد اگر میخواهند کار بزرگی انجام دهند طوری عمل میکرد که اول خودش به طور کامل قانع شود و خودش قانع میشد دیگر...
انتخاب: اول موضوع را فهم کند و قانع شود.
ترکان: آقای روحانی این کارهای کارشناسی را نمیکند.
انتخاب: برونسپاری میکند.
ترکان: بله. دستگاه ذیربط کارشناسی میکند.
انتخاب: پس تفاوت جدی بین هاشمی و روحانی نکاتی است که میفرمایید...
ترکان: بله مشابهتها و تفاوتهایی دارند.
انتخاب: مشابهتهایشان چیست؟
ترکان: عملگرایی. پذیرش روابط دیپلماسی در امور بینالملل.
انتخاب: یعنی اعتقاد به دیپلماسی.
ترکان: بله. آقای روحانی قبل از اینکه رئیسجمهور شود دو مانیفست داشت. یک مانیفستش انرژی هستهای و امنیت ملی است که یک کتاب قطور است در مورد انرژی هستهای نوشته. از اول معلوم کرده که من اینطور فکر میکنم. یکی هم در مورد امنیت ملی و نظام اقتصادی است. حوزههای مختلف فعالیتهای اقتصادی و آثارشان روی امنیت ملی که آن هم یک کتاب قطور است. هر دو اینها را وقتی مرکز تحقیقات استراتژیک بوده، با نظر خودش گردآوری شده و ترمیم و اصلاح و چاپ شده. بنابراین وقتی آمده مانیفستش را هم روی میز گذاشته. با این دید کارش را شروع کرده.
انتخاب: بعد از اینکه این اتفاقات در سال 92 افتاد و دفتر رئیسجمهور شکل گرفت و شما کمکم مشاغل را واگذار کردید که موقتا...
ترکان: معاون اجرایی که نصب شد، این وظایف همه به او منتقل شد.
انتخاب: شما شدید مشاور ارشد رئیسجمهور.
ترکان: ارشد نبود. من شدم مشاور و دبیر مناطق و آزاد. مشاور غیرارشد.
انتخاب: در رسانهها گفتند مشاور ارشد. چنین عنوانی در دفتر رئیسجمهور داریم؟
ترکان: خیر. واژه مشاور ارشد مربوط به زمانی است که آقای خامنهای رئیسجمهور بودند و در خیلی از حوزهها مشاور داشتند. میرسلیم را گذاشته بودند مشاور ارشد. میرسلیم مثل یک نخستوزیر بقیه مشاوران را جمع میکرد و با آنها جلسه میگذاشت. لذا این واژه شاید از آنجا آمده.
انتخاب: خب شما به دبیرخانه منطقه آزاد رفتید. من شنیدم که آنجا فشارهای متنوعی به شما بوده. هم از ناحیه دولت، هم از ناحیه مجلس. به طور مثال و مشخص میتوانم بگویم برادر آقای رئیسجمهور خیلی توصیه میکردند و حتی فشار وارد میکردند. مجلس هم به نوبه خود همینطور. توضیحی در این زمینه دارید؟
ترکان: من وقتی به مناطق آزاد رفتم اولین موضوع این بود که خودم بفهمم اینجا کجاست.
انتخاب: چه خبر است.
ترکان: بفهمم از کجا آغاز شده و ما چه کار میتوانیم بکنیم. شاید برخی از ماموریتها باید بازتعریف میشد. ما به این نقطه رسیدیم که مناطق آزاد میخواهد پایلوتی باشد برای آن چیزی که میخواهیم در جغرافیای ایران عمل کنیم. برای مثال اگر شما بخواهید خدای ناکرده یک آمپول پنیسیلین بزنید اول یک مقدارش را زیر پوستتان آزمایش میکنند. واکنش بدن شما را میبینند و اگر دیدند حساسیت ندارید پنیسیلین به شما میزنند.
انتخاب: درست است.
ترکان: برای پیکره جمهوری اسلامی و ایران بزرگ اگر قرار شد کاری بکنیم بهتر است یک جا آن را پایلوت کنیم. بهتر است نمونهاش را بسازیم. اگر میخواهیم بانکداری بدون ربا را تجربه کنیم در یک قطعه کوچک از جغرافیای ایران پیاده کنیم ببینیم چه میشود. اگر میخواهیم آموزش و پرورش پویا را تجربه کنیم و محفوظات را بگوییم میشود از کتاب باز استفاده کرد، ذهنها را خلاق کنیم، یک نظریه است. این نظریه را باید جایی تجربه کنیم. مناطق آزاد قطعاتی از جغرافیا هستند که میشود جمهوری اسلامی تجربیات نو را آنجا انجام دهد. حالا مقرراتزدایی یکی دیگرش است. اگر در جغرافیای اصلی گرفتار انواع مقرراتی هستیم که دست و پای همه را بسته، برویم در قطعهای از جغرافیا که اسمش منطقه آزاد است مقرراتزدایی کنیم. اگر حقوق گمرکی و مالیات یکی از موانعی است که گاهی اوقات به مسیر کج رفته، بهتر است در قطعه کوچکی از جغرافیا بیینیم میتوانیم پویایی بیشتری در تولید و حرکتهای اقتصادی داشته باشیم؟ پس بنابراین اولین هویت منطقه آزاد پیدا شد. یعنی قطعهای از جغرافیا که میخواهیم تجربیات نظام جمهوری اسلامی را در این قطعه جغرافیا انجام دهیم. بعد رفتیم به سمت اینکه به مناطق آزاد نگاه کنیم ببینیم قابلیتهای تعامل با همسایگان داریم؟ وقتی در فشارهای بینالمللی سخت قرار میگیریم اولین کشورهایی که با ما قطع میکنند کسانی هستند که تابع سیاستهای ایالات متحده هستند ولی وقتی به همسایگان نگاه میکنیم میبینیم ما و همسایگان روابطی داریم که سنتی، دیرینه و هزارساله است بنابراین کسی نمیتواند بین ملت ایران و ملت عراق، ملت ایران و ملت افغانستان، ملت ایران و ملت پاکستان با اوامر ملوکانه قطع رابطه کند. پس رابطه با همسایگان کمتر تحت تأثیر قدرتهای مسلط جهان است. رفتیم به سمت اینکه مناطقی که هستند برای تجارت با همسایگان بازنگری کنیم و مناطق جدیدی را تعریف کنیم برای قسمتهایی که تجارت با همسایگان مناطق آزاد نداریم که شد لوایح جدیدی برای هشت منطقه آزاد جدید که مثلا در مرز افغانستان یک منطقه آزاد تعریف کنیم. مثلا در عراق مرکزی، مهران را به عنوان منطقه آزاد تعریف کنیم. مثلا در ارتباط با جمهوری آذربایجان منطقه آزاد اردبیل را تعریف کنیم. مثلا در اینچه برون در منطقه آزادی که میخواهیم با قزاقستان و ترکمنستان کار کنیم یک منطقه آزاد و یک شهر متالورژی تعریف کنیم. اینها تعریفهای جدیدی بود که یواش یواش هویت داد به اینکه بتوانیم حرفهایمان را در مناطق آزاد به صورت تئوریزه تدوین کنیم و اینها را بیاوریم به عرصهای که به بحث بگذاریم.
انتخاب: درست است. جواب سؤال من را ندادید. سؤال من در مورد فشارهایی بود که پیرامون انتصابات... بالاخره آنجا مجموعه وسیعی از هیات مدیره و امثال آن وجود دارد که خیلیها پیگیرش هستند. شنیدهام هم از ناحیه مجلس بوده و هم از ناحیه دولت. از برادر رئیسجمهور اسم بردم در این مورد صحبت میفرمایید؟
ترکان: ببینید در انتصابات وزرا و کسانی که با رئیسجمهور کار میکنند، از زمان آقای هاشمی هم همینطور بوده. که مثلا من معاونی که میخواستم نصب کنم پیشنهاد میکردم، آقای هاشمی تأیید میکردند بعد من.... زمان آقای روحانی هم همینطور بوده. کسانی که ما پیشنهاد میکنیم، رئیسجمهور بررسی میکند، میگوید آره یا نه.
انتخاب: ولی رئیسجمهور را عرض نکردم.
ترکان: خب رئیسجمهور برای بررسی این موضوعات به یکی از اطرافیانش میدهد. و آن موقعها آقای فریدون نقش مهمی در کنار رئیسجمهور داشت. در واقع آقای رئیسجمهور در اوایل سه معاون اول داشت. یک معاون اولش جهانگیری بود. یک معاون اولش نهاوندیان بود و یک نفر هم حسین فریدون. با سه معاون اول میراند. بعدا یکسری تغییرات اتفاق افتاد.
انتخاب: از طرف مجلس چطور؟
ترکان: مجلس اصلا شغلش مداخله است. چون نحوه انتخاب نمایندگان طوری است که یک نماینده مجلس برای اینکه انتخاب شود کارهای تبلیغاتی میکند. فکر میکنید کارهای تبلیغاتی یک نماینده چقدر خرج دارد؟ هر عددی در ذهنتان فکر کنید بیش از حقوق چهار سال نمایندگی است.
انتخاب: حتما همینطور است.
ترکان: حقوق چهار سال نمایندگی را ضرب کنید 60 ماه در حقوق نمایندهها ببینید چه عددی درمیآید. گاهی اوقات تبلیغات مجلس برای اینکه 38:45 از حقوق چهار سال نمایندگی بیشتر است.
انتخاب: خیلی بیشتر است.
ترکان: باقی را از کجا میآورند؟ ممکن است کسی از ارث مرحوم پدرش خرج کند به عنوان اینکه کار ثواب میکند. ما با آنها کاری نداریم. ولی عدهای هستند که اینها را از دیگران میگیرند. دیگرانی که پول میدهند چطور هستند؟ آنها به همه کاندیداها پول میدهند. فکر نکنید ریسک میکنند به این کاندیدا میپول میدهند به دیگری نمیدهند. بعد اگر آن رای آورد این را اذیت میکند.
انتخاب: متوجه نشدم شما از یک باجگیری...
ترکان: باجگیری نیست. کسانی که متمول هستند و صاحب نفوذ هستند از منابع مالی که در اختیار دارند به کاندیداها برای تبلیغات انتخابات پول میدهند.
انتخاب: اینکه به جای خود. ولی مثلا برای هیات مدیره فشار بیاورند؟
ترکان: نه مثلا پول میدهند و یک کاندیدا رای میآورد. بعد میآیند سراغش و میگویند من همان هستم که آنجا چک تقدیم کردم. پس انتظاراتی دارد. انتظاراتش شروع میشود. نماینده خودش در دوران کاندیداتوری رقابتهایی دارد. مثلا از آموزش و پرورش میخواهد برایش در فلان مدرسه سخنرانی بگذارد. رئیس آموزش و پرورش هم گاهی میگوید نه نمیتوانم این کار را بکنم. خب اگر این کار را نکرد، بعد از اینکه این نماینده رای آورد حالا با این رئیس آموزش و پرورش یا شهرستان چه کار میکند؟ در فیها خالدونش یک چیز پیدا میکند که این آدم باید عوض شود. وزیر را تحت فشار میگذارد، زمین و زمان را به هم میریزد، که آن آدم که در دوران انتخابات یار غارش نبوده را بردارد. پس بعضی وقتها انگیزه تسویه حسابهای انتخاباتی است. بعضی وقتها اقدام جبرانی است برای محبتهایی که دوران کاندیداتوری با چک انجام دادهاند. بالاخره هر نمایندهای یک سری آشنا و دوست دارد، میگوید اینها را سر پستهایی بگذارید که در حوزه انتخابیه من است. معمولا هم علاقهمند هستند در پستهایی که کارهای بازرگانی و پولی و مالی دارد یکی را بگذارند. حالا این نسبتی با او دارد یا در ستادش بوده یا پوستر چسبانده فشار میآورد که این را باید بگذارید. اینها که میگویم روی هوا نمیگویم. من نامههایشان را دارم. فشارهای ...
انتخاب: رسمی نامه میدهند؟
ترکان: الان این روزها یک خرده حساب میبرند. آن زمانها که حساب نمیبردند نامه میدادند و ما این نامهها را داریم.
انتخاب: الان از چه کسی حساب میبرند؟
ترکان: دور قبل شورای نگهبان 90 نفر را رد کرد که برای اولین بار در تاریخ ایران بود. البته آن ردکردن هم قاطی دارد. علی مطهری را هم رد کرد...
انتخاب: خشک و تر با هم سوختند.
ترکان: آدمهایی هم که شذوذات مالی داشتند هم رد کرد. نمایندهها فهمیدند نامههایی که میدهند، انتصابهایی که فشار میآرند، مداخلاتی که در امور بازرگانی و دادوستد میکنند یک جا ثبت میشود.
انتخاب: به نظرتان این باجگیری علنی نیست؟ شما میگویید نه...
ترکان: اسمش باجگیری نیست. اسمش رشوهخواری دولتی است.
انتخاب: یا فساد سیستماتیک.
ترکان: بله. اسمهایش نمیداند چه باید بگذاریم. اینکه من شاهد هستم مثلا میگوید آشنای من را باید فلان جا بگذاری.
انتخاب: مثلا اگر به شما پیشنهادی میدادند و قبول نمیکردید چه میکردند.
ترکان: از فردا بداخلاقی میکردند. یعنی شما میشوید آدم بده...
انتخاب: یعنی مثلا سعی میکردند شما را احضار کنند که نمیتوانستند.
ترکان: نه مثلا یک خرده سر به سر میگذاشتند. مثلا لایحهای که میفرستی منطقه آزاد مهران، منطقه آزاد اینچهبرون، منطقه آزاد زابل، منطقه آزاد جاسک را تصویب کن، این را هشت سال نگه داشتند تا دولت روحانی پایان یافت و تصویب نکردند.
انتخاب: فقط به خاطر همین مداخلههای..
ترکان: عصبانی شدند. این یارو حرف گوش نمیکند. و لایحهاش تصویب نمیشود.
انتخاب: در مجلس جدید این اتفاقات نمیافتد؟
ترکان: تا الان مجلس جدید هم تصویب نکرده. همان هشت منطقه هنوز در صف هستند.
انتخاب: تصویب نکردن به جای خود. خواستهای داشته؟
ترکان: من الان نیستم.
انتخاب: بالاخره در شستا هستید که پنج هزار عضو هیات مدیره دارد.
ترکان: شستا را جدا میگویم. در مناطق آزاد اینها علاقهمند بودند آدمهایی جاهایی باشند که من قبول نمیکردم. میگفتند این که نمیشود ما بابت فلانی رئیسجمهور را احضار کرده و سؤال کنیم، باید یک کاری کنیم که این مناطق آزاد زیر نظر جایی باشد که بتوانیم از آن سؤال کنیم. بنابراین پیشنهاد دادند که از زیر نظر ریاست جمهوری بیرون بیاید.
انتخاب: پیشنهاد چه کسی بود؟
ترکان: تاجگردون. برود زیر نظر وزارت اقتصاد دارایی چرا؟ چون از آن می شود سؤال کرد. من نگرانی ندارم اگر اسم آقای تاجگردون را بیاورید چون خودش به من گفته.
انتخاب: الان بخواهند اقدامی کنند یقه وزیر را میگیرند.
ترکان: بله وزیر را صدا میکنند یک خرده ماساژش میدهند، بعد او آماده میشود.
انتخاب: پس این ماساژدادن همچنان ادامه دارد؟
ترکان: من دیگر مناطق آزاد نیستم. مناطق دیگری ...
انتخاب: بالاخره آقای بانک هستند.
ترکان: بله باید از آقای بانک پرسیدم.
انتخاب: شنیده بودم ایشان بازنشسته شده بودند.
ترکان: بله برای تمدید ا
خبرگزاری دلستانه در شبکه های اجتماعی:
تمامی حقوق مادی و معنی این سایت متعلق به دلستانه است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است. خبرگزاری دلستانه